Βαρβίτσα Λακωνίας: 400 στρέμματα έγιναν στάχτη σε δασική πυρκαγιά 26-27 Απριλίου 2022

Μεγάλες διαστάσεις έλαβε δασική πυρκαγιά που εκδηλώθηκε από άγνωστη μέχρι στιγμής αιτία κοντά στο χωριό Βαρβίτσα Λακωνίας την Τρίτη 26 Απριλίου 2022. Οι καιρικές συνθήκες ήταν ευνοϊκές για την έναρξη πυρκαγιών σύμφωνα με τους πυρομετεωρολογικούς δείκτες που υπολογίζει το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών/meteo.gr, κυρίως λόγω των ασυνήθιστα υψηλών για την εποχή θερμοκρασιών και τα χαμηλά ποσά υγρασίας, όμως οι ασθενείς άνεμοι βοήθησαν το έργο των πυροσβεστών ώστε να θέσουν υπό έλεγχο την πυρκαγιά περίπου 24 ώρες μετά την εκδήλωσή της. 

Η παρακάτω δορυφορική εικόνα με ψευδοχρωματισμό που ελήφθη από τον ευρωπαϊκό δορυφόρο Sentinel-2 την Πέμπτη 28 Απριλίου 2022, δείχνει ότι περίπου 400 στρέμματα αγροτοδασικής έκτασης έγιναν στάχτη από την πυρκαγιά βορειοανατολικά της Βαρβίτσας. 

Ανησυχητικές διαστάσεις παίρνουν πλέον το πλήθος των δασικών πυρκαγιών και η συνολική καμένη έκταση που καταγράφονται στην Ελλάδα από την αρχή του έτους φέτος. Τα στοιχεία προέρχονται από την ανάλυση των δεδομένων του Ευρωπαϊκού Συστήματος Πληροφόρησης για Δασικές Πυρκαγιές (European Forest Fire Information System - EFFIS - https://effis.jrc.ec.europa.eu) και μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα πατώντας εδώ. 

Τα κλιματικά μοντέλα μπορούν πλέον να προβλέψουν τα κύματα καύσωνα της θάλασσας μήνες νωρίτερα

Τα κύματα καύσωνα στη θάλασσα μπορεί να διαταράξουν την τροφική αλυσίδα, να προκαλέσουν άνθηση τοξικών φυκών, να εντείνουν τη σύγκρουση ανθρώπου-άγριας ζωής και να οδηγήσουν σε σοβαρές ζημιές στην αλιεία. Τα στοιχεία δείχνουν ότι γίνονται όλο και πιο θερμά και οι επιπτώσεις τους γίνονται πιο σοβαρές λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος να αντιστραφούν αυτές οι τάσεις, εκτός από τον έλεγχο των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα αυτή τη στιγμή για να βοηθήσουμε στην προστασία της ζωής των ωκεανών και των ανθρώπων που εξαρτώνται από αυτήν. Νέα έρευνα από μια ομάδα επιστημόνων υπό την ηγεσία της NOAA δείχνει ότι για μεγάλα τμήματα του ωκεανού, τα σημερινά κλιματικά μοντέλα μπορούν πλέον να προβλέψουν τα κύματα καύσωνα της θάλασσας αρκετούς μήνες νωρίτερα—αρκετός χρόνος για να ληφθούν μέτρα για τη μείωση των επιπτώσεων σε κοραλλιογενείς υφάλους, σε θαλάσσια θηλαστικά ή στην αλιεία σε ευάλωτες περιοχές.

Ο χάρτης δείχνει τη μέση ικανότητα των προβλέψεων για τον καύσωνα των ωκεανών κατά την περίοδο 1991-2020 που έγιναν από το σύστημα πρόβλεψης κλίματος NMME τρεις μήνες νωρίτερα. Οι ειδικοί άντλησαν αυτές τις προηγούμενες προβλέψεις από ένα αρχείο και τις συνέκριναν με παρατηρήσεις της θερμοκρασίας της επιφάνειας της θάλασσας την ίδια περίοδο. Οποιοσδήποτε τομέας όπου οι προβλέψεις δεν είχαν καμία ικανότητα κατά μέσο όρο -όπου ήταν χειρότερος από την τυχαία πιθανότητα- είναι χρωματισμένος λευκός. Τα μέρη όπου ο μέσος όρος της ικανοποιητικής πρόβλεψης ήταν υψηλότερος είναι το πιο σκούρο κόκκινο (σε αυτή την περίπτωση φθάνουν βαθμολογίες έως και 80%, με το 100 να αντιπροσωπεύει την τέλεια ικανότητα πρόβλεψης).

Η υψηλότερη ικανότητα πρόγνωσης εντοπίζεται στον Κεντροανατολικό Τροπικό Ειρηνικό Ωκεανό, όπου τα κύματα καύσωνα συνδέονται στενά με τα γεγονότα του Ελ Νίνιο (τα οποία τα μοντέλα μπορούν επίσης να προβλέψουν με ακρίβεια λίγους μήνες νωρίτερα). Το κόκκινο χρώμα γύρω από τη Χαβάη, κατά μήκος της δυτικής ακτής της Βόρειας Αμερικής και σε μεγάλο μέρος της Καραϊβικής σημαίνει ότι τα μοντέλα τα κατάφεραν πολύ καλά στην ακρίβεια πρόβλεψης των κύματων καύσωνα σε αυτές τις περιοχές τρεις μήνες πριν συμβούν. Τα μοντέλα είχαν τη δυσκολότερη περίοδο πρόβλεψης καύσωνα στα νερά κατά μήκος των δυτικών άκρων των λεκανών των ωκεανών - όπου η περιστροφή της Γης δημιουργεί ισχυρά, ρεύματα που οδηγούνται από τον άνεμο, και μπορούν να προκαλέσουν κύματα καύσωνα που σχηματίζονται και εξασθενούν γρήγορα.

Οι επιστήμονες σημείωσαν ότι τα μοντέλα που παράγουν αυτές τις προβλέψεις - μια κατανεμημένη συλλογή 6 διαφορετικών μοντέλων που τρέχουν στο NOAA και σε άλλα ιδρύματα των οποίων τα αποτελέσματα συνδυάζονται σε ένα σύνολο που περιγράφει μια σειρά από πιθανά σενάρια - παράγονται ήδη κάθε μήνα και θα μπορούσαν να τεθούν σε εφαρμογή για πρόβλεψη καύσωνα της θάλασσας αμέσως. Η έκδοση των μηνιαίων προβλέψεων με χρονικό ορίζοντα έως και ένα έτος, θα επέτρεπε στους διαχειριστές πόρων να αναπτύξουν ένα ευέλικτο πλαίσιο απόκρισης για τον περιορισμό των κινδύνων και του χρόνο που χρειάζονται για να δράσουν. Η στρατηγική θα μπορούσε να περιλαμβάνει ενέργειες για τη δέσμευση ανθρώπων των οποίων ο τρόπος ζωής ή η διαβίωσή τους εξαρτάται από τους θαλάσσιους πόρους, ώστε να μπορούν να βοηθήσουν στην εξεύρεση λύσεων ή τουλάχιστον να αρχίσουν να προετοιμάζονται για τα κύματα καύσωνα, όπως να μειώσουν τα ανώτατα όρια αλιευμάτων ή ακόμη και να παύσουν την αλιεία.

Ο μοναδικός τρόπος για την προστασία της ζωής των ωκεανών από ακραίες θερμοκρασίες είναι να σταματήσει η περαιτέρω υπερθέρμανση του πλανήτη. Αλλά τα σημερινά εποχιακά κλιματικά μοντέλα θα μπορούσαν να βοηθήσουν στη μείωση των απειλών, και θα μπορούσαν να αποτρέψουν ένα καταστροφικό πλήγμα από το οποίο η αλιεία, ένας ύφαλος ή ένας πληθυσμός φαλαινών μπορεί να μην ανακάμψουν.

Πηγή: 
Jacox, M. G., Alexander, M. A., Amaya, D., Becker, E., Bograd, S. J., Brodie, S., Hazen, E. L., Pozo Buil, M., & Tommasi, D. (2022). Global seasonal forecasts of marine heatwaves. Nature, 604(7906), 486–490. https://doi.org/10.1038/s41586-022-04573-9 

Αποκλίσεις στην έκταση χιονοκάλυψης στην Ευρώπη τους 3 πρώτους μήνες του 2022

Σε σοβαρό φαινόμενο εξελίσσεται η ξηρασία σε πολλές περιοχές της Κεντρικής και Δυτικής Ευρώπης, καθώς τον χειμώνα που μας πέρασε, το ύψος βροχής και η χιονοκάλυψη έφτασαν σε χαμηλά επίπεδα ρεκόρ. Ιδιαίτερα έχουν πληγεί η Βόρεια Ιταλία, η Νότια Γαλλία, η Βόρεια Ισπανία και η Πορτογαλία, όπου υδάτινοι ταμιευτήρες έχουν αδειάσει και καταγράφεται πολύ περιορισμένη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από υδροηλεκτρικά εργοστάσια. 

Το γράφημα του άρθρου δείχνει χάρτες αποκλίσεων της έκτασης χιονοκάλυψης τον Ιανουάριο, τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιου του 2022, όπως εκτιμήθηκαν από δορυφορικές μετρήσεις. Με κόκκινο χρώμα αποτυπώνονται οι περιοχές όπου η χιονοκάλυψη ήταν πιο περιορισμένη από τα κανονικά επίπεδα των τελευταίων 10 ετών (περίοδος αναφορά 2012-2021), και με αποχρώσεις του μπλε οι περιοχές όπου η χιονοκάλυψη διατηρήθηκε περισσότερες ημέρες από τον μέσο όρο της τελευταίας δεκαετίας. 

Βλέπουμε πως το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης είχε αρκετά λιγότερες ημέρες χιονοκάλυψης από τον μέσο όρο, και ιδιαίτερα τα χαμηλά υψόμετρα των Άλπεων, και οι οροσειρές της Δυτικής Ευρώπης και της Βορειοδυτικής Αφρικής. Η οροσειρά των Άλπεων τροφοδοτεί τα μεγαλύτερα ποτάμια της Ευρώπης και η έλλειψη χιονιού θα έχει άμεση επίπτωση στη μείωση της ροής των ποταμών τους υπόλοιπους μήνες της άνοιξης και το καλοκαίρι, ακόμη και αν εκδηλωθούν περισσότερες βροχοπτώσεις σύντομα. 

Στη χώρα μας τον Ιανουάριο η χιονοκάλυψη ήταν εκτεταμένη στα ανατολικά ηπειρωτικά τμήματα, ενώ και τον Μάρτιο είχαμε περισσότερες ημέρες χιονοκάλυψης στα ορεινά και ημιορεινά τμήματα σε σχέση με τον μέσο όρο των προηγούμενων ετών. 

Πηγή: H-SAF EUMETSAF

Πολύ χαμηλές θερμοκρασίες και χιονοπτώσεις στη Δυτική Ευρώπη τις πρώτες ημέρες του Απριλίου 2022

Πολύ ψυχρές για την εποχή συνθήκες θα βιώσουν οι κάτοικοι της Δυτικής και της Κεντρικής Ευρώπης τις πρώτες ημέρες του Απριλίου, καθώς αέριες μάζες Αρκτικής προέλευσης θα κατακλύσουν το μεγαλύτερο μέρος της γηραιάς ηπείρου. Αντίθετα, η Ανατολική Ευρώπη θα δεχθεί πολύ θερμές αέριες μάζες, αλλά και πολύ πυκνές ομίχλες που πιθανόν δεν θα αφήσουν τη θερμοκρασία στο έδαφος να ανέβει σε ακραία υψηλά επίπεδα. 

Ο πρώτος χάρτης δείχνει με αποχρώσεις του μωβ τις χιονοπτώσεις που προβλέπονται από το αριθμητικό μοντέλο πρόγνωσης καιρού του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών/meteo.gr το απόγευμα της Παρασκευής 1 Απριλίου 2022, ακόμη και σε πεδινές περιοχές. 

Ο επόμενος χάρτης δείχνει την μεταβολή της μέγιστης θερμοκρασίας εντός ενός 24ωρου την Παρασκευή 1 Απριλίου 2022. Σε σχέση με την Πέμπτη 31/3, η θερμοκρασία θα πέσει έως και 10ºC και σε ορισμένες περιοχές θα υποχωρήσει έως και 18°C σε σχέση με την Τετάρτη 30/3. Ενδεικτικά, την Τρίτη 29/3 σημειώθηκαν θερμοκρασίες στα επίπεδα των 20-23°C σε πολλές περιοχές της Γαλλίας. 

Ο τελευταίος χάρτης δείχνει την απόκλιση των τιμών της θερμοκρασίας σε σχέση με τη μέση τιμή της περιόδου 1979-2010 το Σάββατο 2 Απριλίου 2022 στο επίπεδο των 850 hPa, δηλαδή σε ύψος περίπου 1500μ από τη μέση στάθμη θάλασσας, στο οποίο μελετάμε την κίνηση των αερίων μαζών. Η θερμοκρασία θα κυμαίνεται περίπου 10°C κάτω από τα φυσιολογικά για την εποχή επίπεδα στη Γαλλία και την Ισπανία, όπου θα σημειωθεί παγετός, ενώ η Ανατολική Ευρώπη θα βιώση ένα ασυνήθιστα θερμό διάστημα με θερμοκρασίες ακόμη και 17°C πάνω από τα κανονικά για την εποχή επίπεδα. 

Ατμοσφαιρικά κύματα βαρύτητας στο Βόρειο Αιγαίο

Ο ευρωπαϊκός δορυφόρος Sentinel-2 πέρασε πάνω από το Βόρειο Αιγαίο το πρωί της Δευτέρας 21 Μαρτίου 2022 και κατέγραψε νεφικούς σχηματισμούς κατά τη διάρκεια ατμοσφαιρικών βαρυτικών κυμάτων κοντά στην επιφάνεια της θάλασσας. 

Τα ατμοσφαιρικά βαρυτικά κύματα είναι ένα συχνό φυσικό φαινόμενο που οφείλεται κυρίως στην τοπογραφία και την ταχύτητα του ανέμου. Οι αέριες μάζες όταν αναγκάζονται να ανυψωθούν πάνω από ένα εμπόδιο (π.χ., ένα βουνό), καθώς ανέρχονται, ψύχονται και συμπυκνώνονται οι υδρατμοί τους, δημιουργώντας νέφη. Αντίθετα, οι εξαναγκασμένες καθοδικές τους κινήσεις οδηγούν σε θέρμανση και εξάτμιση των υδρατμών, οπότε δημιουργούνται οι στενές ανέφελες λωρίδες που διακρίνονται στην παρακάνω δορυφορική εικόνα, στις υπήνεμες πλευρές της Θάσου. 

Το επόμενο γράφημα δείχνει σχηματικά τον μηχανισμό δημιουργίας των νεφώσεων στη δορυφορική εικόνα, με τις κατακόρυφες κινήσεις των αερίων μαζών. 

Ακραία μεταφορά σκόνης από την Αφρική στη Δυτική Ευρώπη

Ένα ασυνήθιστα βαθύ βαρομετρικό χαμηλό στη Βορειοδυτική Αφρική ήταν υπεύθυνο για τη μεταφορά μεγάλης ποσότητας Σαχαριανής σκόνης από την Αφρική προς τη Δυτική Ευρώπη τη δεύτερη εβδομάδα του Μαρτίου 2022. Ο συνδυασμός των χαμηλών πιέσεων στη Δυτική Μεσόγειο με τις υψηλές πιέσεις ανατολικότερα, οδήγησε στην πνοή ισχυρών ανέμων από νότιες διευθύνσεις πάνω από ερημικές εκτάσεις της Αλγερίας, με αποτέλεσμα τη διασπορά σκόνης στην ατμόσφαιρα και τη μεταφορά της σε βορειότερα γεωγραφικά πλάτη. Το φαινόμενο είναι συνηθισμένο στη Μεσόγειο την άνοιξη, με τη χώρα μας να έχει επηρεαστεί πολλές φορές στο παρελθόν από υψηλή συγκέντρωση Σαχαριανής σκόνης, όμως αυτή τη φορά η συγκέντρωση σκόνης κοντά στο έδαφος της Δυτικής Ευρώπης είναι ιδιαίτερα υψηλή και χαρακτηρίζεται ακραία. 

Ο πρώτος χάρτης δείχνει τη συγκέντρωση της σκόνης κοντά στο έδαφος (στα πρώτα 2 km ύψος) σε μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο την Τετάρτη 16 Μαρτίου 2022, σύμφωνα με την προσομοίωση του αριθμητικού μοντέλου του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών/meteo.gr. Το νέφος σκόνης φαίνεται ότι εκτείνεται από την Αλγερία και την Ιβηρική Χερσόνησο μέχρι τη Βόρεια Θάλασσα. 

Ο δεύτερος χάρτης δείχνει το οπτικό πάχος των αερολυμάτων (AOD) στην ατμόσφαιρα την ίδια στιγμή, το απόγευμα της Τετάρτης 16/3. Πρόκειται για μια πολύ χρήσιμη παράμετρο για την εκτίμηση των επιπτώσεων της συγκέντρωσης της σκόνης, αφού μια υψηλή συγκέντρωση αλλά κατανεμημένη σε μεγάλο πάχος της ατμόσφαιρας μπορεί να οδηγήσει σε μικρό οπτικό πάχος, άρα και μικρή μείωση της ηλιακής ακτινοβολίας που φτάνει στο έδαφος. Τιμές AOD πάνω από 0.4 στον παρακάτω χάρτη δηλώνουν κακή ποιότητα ατμοσφαιρικού αέρα με υψηλή συγκέντρωση αερολυμάτων, μικρή ορατότητα και μειωμένη ηλιακή ακτινοβολία κατά τη διάρκεια της ημέρας. 

Δορυφορική εικόνα της Νικόπολης στην Ουκρανία και του μεγαλύτερου πυρηνικού εργοστασίου της Ευρώπης

Το μεγαλύτερο εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από πυρηνική ενέργεια στην Ευρώπη βρίσκεται στις όχθες του ποταμού Δνείπερου, κοντά στην Νικόπολη της Ουκρανίας. Από τις 3 Μαρτίου 2022 το εργοστάσιο Ζαπορίζια (Zaporizhzhia Nuclear Power Plant) βρίσκεται υπό τον έλεγχο της Ρωσίας, μετά από επίθεση που ξεκίνησε στις 24 Φεβρουαρίου και οδήγησε στην καταστροφή κτιρίων του εργοστασίου μετά από πυρκαγιά κοντά στον Αντιδραστήρα 1. Το εργοστάσιο μείωσε την παραγωγή ενέργειας κατά 1,3 GW κατά τη διάρκεια της επίθεσης για την κατάληψή του από τους Ρώσους υπό τον φόβο πυρηνικού ατυχήματος. 

Στην παρακάτω δορυφορική εικόνα από τον ευρωπαϊκό δορυφόρο Sentinel-2 διακρίνεται ο ποταμός Δνείπερος στις αρχές Φεβρουαρίου 2022, μέρους του οποίου είχε παγώσει. Πάνω ακριβώς από το πυρηνικό εργοστάσιο διακρίνεται ένας τεχνητός πυργοσωρείτης, δηλαδή ένα νέφος κατακόρυφης ανάπτυξης πάνω από τους πύργους ψύξης του εργοστασίου, λόγω της εξάτμισης μεγάλης ποσότητας υδρατμών. Το μεγάλο ύψος του νέφους και η μικρή ζενίθια γωνία του ήλιου προκαλούν σκιά βόρεια του πυργοσωρείτη, πάνω από τον παγωμένο Δνείπερο. 

Τι είναι ο Πυρηνικός Χειμώνας;

Ο πυρηνικός χειμώνας είναι επιστημονικός όρος περιγράφει τις κλιματικές επιπτώσεις ενός πυρηνικού πολέμου. Ο μαύρος καπνός από τις πυρκαγιές που μπορούν να προκαλέσουν τα πυρηνικά όπλα, ειδικά στις πόλεις και τις βιομηχανικές εγκαταστάσεις, θα μπορούσε να φτάσει πολύ ψηλά στην ατμόσφαιρα και να εξαπλωθεί γρήγορα παγκοσμίως, παραμένοντας στην ανώτερη ατμόσφαιρα επί πολλά χρόνια.

Κάτι τέτοιο θα προκαλούσε σκίαση της Γης, δηλαδή μείωση της προσπίπτουσας ηλιακής ακτινοβολίας στο έδαφος, που θα οδηγούσε σε μείωση της θερμοκρασίας στην τροπόσφαιρα. Η μείωση της ηλιακής ακτινοβολίας καθ'όλη τη διάρκεια του έτους θα μπορούσε να έχει καταστροφικές συνέπειες μιας και αν πληγεί έστω μια καλλιεργητική περίοδος στις ανεπτυγμένες οικονομικά χώρες, αυτό θα οδηγούσε σε έλλειψη βασικών ειδών διατροφής παγκοσμίως. 

Επιπλέον, έρευνες υποστηρίζουν ότι ένας πυρηνικός χειμώνας μπορεί να πλήξει τι στιβάδα του στρατοσφαιρικού όζοντος, επιτρέποντας την βλαβερή υπεριώδη ακτινοβολία να φτάσεις στο έδαφος. Περισσότεροι άνθρωποι θα μπορούσαν να πεθάνουν στις χώρες μακριά από το κέντρο των πολεμικών επιχειρήσεων, παρά σε εκείνες όπου έπεσαν οι πυρηνικές βόμβες, εξαιτίας αυτών των έμμεσων επιπτώσεων για την υγεία.

Όλα τα παραπάνω αποτελούν θεωρίες και αποτελέσματα από αριθμητικά μοντέλα και δεν έχουν επαληθευτεί στον πραγματικό κόσμο, αφού (ευτυχώς) δεν έχει εκδηλωθεί μεγάλης κλίμακας πυρηνικός πόλεμος. Αν και ο αριθμός των πυρηνικών όπλων στον κόσμο έχει πέσει από 70.000 στο αποκορύφωμά του τη δεκαετία του 1980 σε λιγότερο από 10.000 που χρησιμοποιούνται σήμερα, ένας πυρηνικός πόλεμος θα μπορούσε ακόμη να παράγει πυρηνικούς χειμώνες.

Το ηφαίστειο νέφος της Τόνγκα έφτασε στη Μεσόσφαιρα 

Το Hunga Tonga-Hunga Ha‘apai βρίσκεται στον Ειρηνικό Ωκεανό περίπου στο μέσο της απόστασης μεταξύ του ιαπωνικού δορυφόρου Himawari-8, ο οποίος βρίσκεται σε γεωστατική τροχιά σε γεωγραφικό μήκος 140,7° Ανατολικά, και του αμερικάνικου δορυφόρου GOES-17, σε γεωστατική τροχιά στις 137,2° Δυτικά. «Από τις δύο γωνίες λήψεις των δορυφόρων, μπορέσαμε να αναδημιουργήσουμε μια τρισδιάστατη εικόνα των νεφών», εξήγησε ο Konstantin Khlopenkov, επιστήμονας της ομάδας Langley της NASA.

Αυτή η ακολουθία στατικών εικόνων από το GOES-17 δείχνει το ηφαιστειακό νέφος σε διάφορα στάδια στις 15 Ιανουαρίου 2022. Τα υψηλότερα μέρη του νέφους στη στρατόσφαιρα και τη μεσόσφαιρα ρίχνουν σκιές στα κάτω μέρη.

Ο Khlopenkov και ο Kristopher Bedka χρησιμοποίησαν μια τεχνική που αρχικά σχεδίασαν για να μελετήσουν τις ισχυρές καταιγίδες που διαπερνούν τη στρατόσφαιρα. Ο αλγόριθμός τους ταιριάζει με ταυτόχρονες παρατηρήσεις της ίδιας σκηνής νεφών από δύο δορυφόρους και στη συνέχεια χρησιμοποιεί στερεοσκοπική απεικόνιση για να κατασκευάσει ένα τρισδιάστατο προφίλ κατακόρυφων νεφών. (Αυτό είναι παρόμοιο με τον τρόπο που ο ανθρώπινος εγκέφαλος αντιλαμβάνεται τα πράγματα σε τρεις διαστάσεις χρησιμοποιώντας δύο εικόνες από τα μάτια μας.) Ο Khlopenkov επαλήθευσε στη συνέχεια τις στερεοσκοπικές μετρήσεις χρησιμοποιώντας το μήκος των σκιών που ρίχνουν τα ψηλότερα λοφία στα πεπλατισμένα νέφη τέφρας χαμηλότερα. Συνέκριναν επίσης τις μετρήσεις τους με μια ανάλυση μοντέλου της NASA GEOS-5 για να προσδιορίσουν το τοπικό ύψος της στρατόσφαιρας και της τροπόσφαιρας εκείνη την ημέρα.

Το ανώτερο τμήμα του λοφίου εξαχνώθηκε σχεδόν αμέσως λόγω των εξαιρετικά ξηρών συνθηκών στη μεσόσφαιρα. Ωστόσο, μια "ομπρέλα" από τέφρα και αέρια απλώθηκε στη στρατόσφαιρα σε υψόμετρο περίπου 30 χιλιομέτρων, καλύπτοντας τελικά μια περιοχή 157.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων.

«Όταν το ηφαιστειακό υλικό πάει τόσο ψηλά στη στρατόσφαιρα, όπου οι άνεμοι δεν είναι τόσο δυνατοί, η ηφαιστειακή τέφρα, το διοξείδιο του θείου, το διοξείδιο του άνθρακα και οι υδρατμοί μπορούν να μεταφερθούν σε όλη τη Γη», είπε ο Khlopenkov. Μέσα σε δύο εβδομάδες, το κύριο λοφίο ηφαιστειακού υλικού έκανε τον κύκλο του πλανήτη, όπως παρατηρήθηκε από τον δορυφόρο Cloud-Aerosol Lidar και Infrared Pathfinder Satellite Observation (CALIPSO), καθώς και από το όργανο Ozone Mapping - Profiler Suite στον δορυφόρο Suomi-NPP.

Τα αερολύματα από το λοφίο έχουν παραμείνει στη στρατόσφαιρα για σχεδόν ένα μήνα μετά την έκρηξη και θα μπορούσαν να παραμείνουν για ένα χρόνο ή περισσότερο, δήλωσε ο ατμοσφαιρικός επιστήμονας Ghassan Taha του Κέντρου Διαστημικών Πτήσεων Goddard της NASA. Οι ηφαιστειακές εκπομπές μπορούν δυνητικά να επηρεάσουν τον τοπικό καιρό και το παγκόσμιο κλίμα. Ωστόσο, ο Τάχα σημείωσε ότι αυτή τη στιγμή φαίνεται απίθανο το νέφος της Τόνγκα να έχει σημαντικές κλιματικές επιπτώσεις επειδή ήταν χαμηλή σε περιεκτικότητα σε διοξείδιο του θείου -η ηφαιστειακή εκπομπή που προκαλεί ψύξη- αλλά υψηλή σε υδρατμούς, γεγονός που ευθύνεται για το εντυπωσιακό ύψος του.

Πηγή: NASA

Μεταβολή της υγρασίας εδάφους στην Ευρώπη την εβδομάδα 14-22 Φεβρουαρίου 2022

Σοβαρή ξηρασία πλήττει περιοχές της Δυτικής Ευρώπης αυτόν τον χειμώνα και ειδικά την Ιβηρική Χερσόνησο. Ακόμη και σε περιοχές της Νότιας Γαλλίας η τελευταία βροχόπτωση άνω των 5 mm ήταν στις αρχές του Ιανουαρίου 2022. 

Ο πρώτος χάρτης δείχνει το ποσό υγρασίας (ποσότητα νερού σε εκατοστά) που εκτιμάται να έχει συγκεντρωθεί στο έδαφος της Ευρώπης στα πρώτα 2 μέτρα βάθους από την επιφάνεια τη Δευτέρα 14 Φεβρουαρίου 2022, συνδυάζοντας δεδομένα από δορυφορικές παρατηρήσεις και αριθμητικά μοντέλα. Παρατηρούμε τις μικρότερες τιμές στην Ισπανία και την Πορτογαλία στα δυτικά, και στα ανατολικά στην περιοχή της Ουκρανίας, της Ρουμανίας και της Βόρειας Βουλγαρίας. 

Ο δεύτερος χάρτης δείχνει την προβλεπόμενη μεταβολή των τιμών του πρώτου χάρτη έως την Τρίτη 22 Φεβρουαρίου 2022. Οι βροχοπτώσεις που θα σημειωθούν στο μεγαλύτερο μέρος της γηραιάς ηπείρου θα αυξήσουν την υγρασία του εδάφους στην Ιρλανδία, την Αγγλία και τη Γαλλία στη Δυτική Ευρώπη, όπως και στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. Η περίοδος ξηρασίας στην Ιβηρική Χερσόνησο φαίνεται να διατηρείται μέχρι τα τέλη του μήνα. 

Στη χώρα μας οι άφθονες βροχοπτώσεις των τελευταίων 2 μηνών έχουν οδηγήσει σε αυξημένα ποσά υγρασίας στο έδαφος, που είναι ευεργετικό για τον αγροτικό τομέα, αν και δεν προβλέπονται σημαντικές βροχοπτώσεις μέχρι το τέλος του Φεβρουαρίου. 

Πηγή: wxmaps.org 

Στα φυσιολογικά για την εποχή επίπεδα η επιφανειακή θερμοκρασία της θάλασσας

Σύμφωνα με δορυφορικές μετρήσεις, η θερμοκρασία της επιφάνειας της θάλασσας (SST) στα ελληνικά πελάγη κυμαίνεται πολύ κοντά στον μέσο όρο των τελευταίων 15 ετών. Όπως δείχνει ο πρώτος χάρτης, στο Βόρειο Αιγαίο η SST κυμαίνεται μεταξύ 11°C και 15°C, στο υπόλοιπο Αιγαίο μεταξύ 16°C - 18°C και στο Ιόνιο Πέλαγος 15°C - 17°C. Ο δεύτερος χάρτης δείχνει την απόκλιση των τιμών SST σε σχέση με τη μέση τιμή της περιόδου 2008-2018, για την Τρίτη 8 Φεβρουαρίου 2022. 

Μπορείτε να ενημερώνεστε για την SST καθημερινά από τη σελίδα μας πατώντας εδώ. 

Περιορισμένη η χιονοκάλυψη στην Ευρώπη

Ο χάρτης δείχνει τη χιονοκάλυψη (λευκό χρώμα) και την παγοκάλυψη (κίτρινο χρώμα) στο Βόρειο Ημισφαίριο την Παρασκευή 4 Φεβρουαρίου 2022 όπως εκτιμήθηκε από μετρήσεις δορυφόρων. Παρατηρούμε ότι μεγάλο μέρος της Κεντρικής και Δυτικής Ευρώπης δεν έχει καλυφθεί από χιόνι αν και διανύουμε κλιματικά την εποχή της πιο εκτεταμένης χιονοκάλυψης στη γηραιά ήπειρο. Εκτός από την Ευρώπη, αρκετά μικρότερη από τα φυσιολογικά για την εποχή επίπεδα είναι η χιονοκάλυψη στις κεντρικές πολιτείες των ΗΠΑ, στη Βόρεια Κίνα και γενικότερα στην Κεντρική Ασία. 

Γιατί το χιόνι αργεί να λιώσει στο έδαφος παρά την ηλιοφάνεια και τις υψηλές θερμοκρασίες;

Σύνταξη άρθρου: Σ. Ντάφης

ΕΑΑ-Πεντέλη, Κυριακή 30 Ιανουαρίου 2021, 12:30

Μετά την κακοκαιρία "Ελπίς" που έπληξε με πυκνές χιονοπτώσεις την Αττική τη Δευτέρα 24 Ιανουαρίου 2022, το χιόνι σε πολλές περιοχές της Αθήνας παρέμεινε σχεδόν μια εβδομάδα στο έδαφος παρά τις υψηλές θερμοκρασίες κατά τη διάρκεια της ημέρας που ξεπέρασαν τους 12°C και την ηλιοφάνεια. Σίγουρα θα έχετε αναρωτηθεί γιατί το χιόνι δεν λιώνει άμεσα μόλις βελτιωθούν οι καιρικές συνθήκες; Οι παράγοντες που επηρεάζουν την τήξη του χιονιού είναι οι πολλοί και οι κυριότεροι παρατίθενται παρακάτω, αλλά αρχικά πρέπει να πούμε ότι η τήξη του χιονιού στο έδαφος γίνεται από πάνω προς τα κάτω. 

- Η σύσταση του χιονιού

Το χιόνι έχει διαφορετική σύσταση από τον πάγο καθώς είναι ένα σύνθετο υλικό πάγου-αέρα που έχει σημαντική ποσότητα αέρα μεταξύ των παγοκρυστάλλων. Γι'αυτό τον λόγο το χιόνι είναι ένα πολύ καλό μονωτικό υλικό, δηλαδή δεν επιτρέπει εύκολα τη μεταφορά θερμότητας. Σκεφτείτε πώς λειτουργεί ένα ιγκλού: Η θερμότητα που απελευθερώνεται από το σώμα του ανθρώπου και από μια εστία φωτιάς μέσα στο ιγκλού ζεσταίνει γρήγορα τον εσωτερικό αέρα αλλά δεν εισχωρεί εύκολα μέσα στα τούβλα χιονιού. Όλοι αυτοί οι θύλακες αέρα στο χιόνι λειτουργούν όπως ακριβώς ένα παράθυρο με διπλό τζάμι, επιβραδύνοντας τη ροή θερμότητας από τη ζεστή περιοχή προς την κρύα εξωτερική επιφάνεια.

- Η λευκαύγεια

Το καθαρό και αφράτο χιόνι ανακλά το μεγαλύτερο ποσό ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας που που προσπίπτει πάνω του στο ορατό και υπέρυθρο τμήμα του φάσματος. Το χιόνι έχει λοιπόν πολύ μεγάλη λευκαύγεια που του επιτρέπει να ανακλά το μεγαλύτερο ποσό ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας που προσπίπτει πάνω του, ακόμη και κάτω από έντονη ηλιοφάνεια, αυξάνοντας ελάχιστα τη θερμοκρασία του σε σχέση με άλλα υλικά. Η λευκαύγεια του χιονιού μειώνεται σταδιακά καθώς δέχεται προσμίξεις ρύπων, ακαθαρσιών αλλά και γιατί απλά αλλάζει η σύστασή του σε πιο συμπαγή πάγο. Το υγρό χιόνι έχει μικρότερη λευκαύγεια από το ξηρό χιόνι. Φυσικά μεγάλο ρόλο στην τήξη του χιονιού παίζει η ένταση της ακτινοβολίας που φτάνει στο έδαφος από τον ήλιο, γι'αυτό και την άνοιξη ο ρυθμός τήξης είναι μεγαλύτερος κάτω από τον καυτό ήλιο του μεσημεριού από ό,τι στην καρδιά του χειμώνα. 

- Θερμοκρασία, υγρασία και ταχύτητα ανέμου

Μεγάλη σημασία στον ρυθμό τήξης του χιονιού στο έδαφος παίζει η θερμοδυναμική κατάσταση του υπερκείμενου αέρα, δηλαδή η θερμοκρασία, η υγρασία και η ταχύτητα του ανέμου. Αν η θερμοκρασία του αέρα είναι ίση ή ανώτερη του 0°C και η υγρασία είναι χαμηλή, το χιόνι εξαχνώνεται γρήγορα και λιώνει πιο γρήγορα από ό,τι αν η υγρασία ήταν υψηλή. Η χαμηλή υγρασία όμως και σε αρνητικές θερμοκρασίες του αέρα ευνοεί την εξάχνωση του χιονιού. Είτε με θετική, είτε με αρνητική θερμοκρασία του αέρα, η πνοή του ανέμου επιταχύνει την εξάτμιση και εξάχνωση του χιονιού. Πρέπει να σημειωθεί ότι η θερμοκρασία του αέρα που εφάπτεται στο χιόνι δεν είναι ίδια με τη θερμοκρασία που μετράνε οι μετεωρολογικοί σταθμοί στα 2μ ύψος από το έδαφος, αφού στο χιονοσκεπές έδαφος η θερμοκρασία του αέρα μειώνεται σημαντικά κατεβαίνοντας χαμηλότερα, ακόμη και ελάχιστα μέτρα. 

 - Η αποθήκευση του χιονιού στο έδαφος 

Το χιόνι αποτελεί εμπόδιο στις καθημερινές μας μετακινήσεις και ιδιαίτερα στις πόλεις προτιμάται η απομάκρυνσή του σε σημεία εκτός του πολεοδομικού ιστού, συνήθως σχηματίζοντας σωρούς από χιόνι. Όσο πιο ψηλός και συμπαγής είναι ένας σωρός παγωμένου χιονιού, τόσο πιο αργά θα λιώσει. Αυτό συμβαίνει κυρίως γιατί η οριζόντια επιφάνεια του σωρού είναι μικρή, ακριβώς όπως όταν ένας χιονάνθρωπος στέκεται περισσότερο χρόνο από ό,τι το χιόνι γύρω του γιατί έχει μικρότερη επιφάνεια. Όσο μεγαλύτερη είναι η επιφάνεια του χιονιού, τόσο πιο γρήγορα θα λιώσει. 

Η τοποθέτηση του χιονιού σε ένα συμπαγές σημείο είναι εξαιρετική για τη δημιουργία ελεύθερου χώρου, αλλά δείτε για παράδειγμα στο παρακάτω βίντεο μετά από πόσους μήνες έπειτα από την τελευταία χιονόπτωση λιώνει ένας μεγάλος σωρός χιονιού στη Βοστώνη των ΗΠΑ.

Δορυφορικές εικόνες μετά το πέρασμα της κακοκαιρίας Διομήδης

Λίγες μέρες μετά το πέρασμα της κακοκαιρίας "Διομήδης", ο ευρωπαϊκός δορυφόρος Sentinel-2 πέρασε πάνω από την Κεντρική Ελλάδα την Τρίτη 18 Ιανουαρίου 2022. Στα περάσματα του δορυφόρου μεταξύ 12 και 17 Ιανουαρίου υπήρχαν νεφώσεις που δεν επέτρεπαν την καταγραφή της χιονοκάλυψης, όμως την Τρίτη 18/01 ο ανέφελος ουρανός πάνω από την ηπειρωτική χώρα επέτρεψε τη λεπτομερή καταγραφή των ορεινών όγκων που έχουν χιονοκάλυψη. Η διακριτική ικανότητα των οργάνων του Sentinel-2 φτάνει ακόμη και τα 10 μέτρα, παρέχοντας άνευ προηγούμενου δεδομένα για τις μεταβολές στο έδαφος και την ατμόσφαιρα. 

Η ακόλουθη εικόνα με ψευδοχρωματισμό διευκολύνει την μελέτη της κατανομής της χιονοκάλυψης. Βλέπουμε ότι την Τρίτη 18/01 πολλές ορεινές και ημιορεινές περιοχές της Κεντρικής Ελλάδας ήταν καλυμμένες από χιόνι, περίπου πάνω από τα 500μ υψόμετρο στη Θεσσαλία και λίγο ψηλότερα στη Στερεά Ελλάδα. Επιπροσθέτως, διακρίνονται οι καμένες εκτάσεις στη Βόρεια Εύβοια καθώς και με σκούρα χρώματα στη Θεσσαλία οι πλημμυρισμένες εκτάσεις οι οποίες μάλιστα πάγωσαν κατά τη διάρκεια της θερμοκρασιακής αναστροφής που επικράτησε τις βραδινές και πρωινές ώρες. 

Το καιρικό ντόμινο στο Βόρειο Ημισφαίριο που προκάλεσε την πρώτη κακοκαιρία του 2022

Σύνταξη άρθρου: Σ. Ντάφης, Κ. Λαγουβάρδος

ΕΑΑ-Πεντέλη, 10 Ιανουαρίου 2022, 20:00

Πέρασε περίπου 1 εβδομάδα από τις πυκνές χιονοπτώσεις που έπληξαν τις Ανατολικές ΗΠΑ στις 3 Ιανουαρίου 2022 καθώς πολύ ψυχρές αέριες μάζες βρέθηκαν σε χαμηλά γεωγραφικά πλάτη της Βόρειας Αμερικής. Λίγες ημέρες αργότερα, η αλληλεπίδραση των ψυχρών και ξηρών αερίων μαζών με τις θερμές και υγρές αέριες μάζες που φέρνει στον Βόρειο Ατλαντικό το Ρεύμα του Κόλπου του Μεξικού, δημιούργησαν κατάλληλες συνθήκες για τη δημιουργία μιας "μετεωρολογικής βόμβας" (χάρτης). Πρόκειται για ένα βαρομετρικό χαμηλό νότια της Γροιλανδίας που κινούμενο βορειοανατολικά ενισχύθηκε ραγδαία και ευθύνεται για την ενίσχυση του μόνιμου Αντικυκλώνα των Αζορών στη Δυτική Ευρώπη και την ενίσχυση του Πολικού Αεροχειμάρρου. Ο αντικυκλώνας με τη σειρά του πηδαλιούχησε την κίνηση των ψυχρών αερίων μαζών που εισέβαλαν στη Μεσόγειο και προκάλεσαν την κακοκαιρία που βρίσκεται σε εξέλιξη στη χώρα μας. 

Η κυκλοφορία των αερίων μαζών στο Βόρειο Ημισφαίριο παρουσιάζει μια περιοδικότητα που είναι δυνατόν να προβλεφθεί πλέον με καλή ακρίβεια μελετώντας την αργή κίνηση των μόνιμων αντικυκλώνων (Αζορών, Σιβηρικού, κτλ). Συχνά όμως μικρές τοπικές αλλαγές στην ροή των αερίων μαζών που οφείλονται σε φαινόμενα μικρής προγνωσιμότητας (π.χ. μια μετεωρολογική βόμβα, καιταιγίδες, κτλ), μπορούν να μειώσουν σημαντικά την προγνωσιμότητα. Έτσι εξηγείται και η μικρή προγνωσιμότητα της τελικής θέσης των πολύ ψυχρών αερίων μαζών από τη Βόρεια Ευρώπη που κατευθύνονται νότια.

Αριστερά: Η ατμοσφαιρική πίεση στη μέση στάθμη της θάλασσας (hPa - αποχρώσεις κόκκινο-μπλε) και οι αεροχείμαρροι (αποχρώσεις σκούρο μπλε-πράσινο). Δεξιά: Η θερμοκρασία στη στάθμη 850 hPa (°C) τη Δευτέρα 10 Ιανουαρίου 2022.