Σχίνος (Κορινθία) 2021: Ενισχύοντας την επίγνωση και την ετοιμότητα της χώρας για ακραίες δασικές πυρκαγιές ένα χρόνο μετά

Με αφορμή τη συμπλήρωση 1 έτους από τη δασική πυρκαγιά στο Σχίνο Κορινθίας (έναρξη το βράδυ της 19.05.2021), η ερευνητική ομάδα της μονάδας ΜΕΤΕΟ του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ) παρουσιάζει τα διδάγματα σχετικά με τις συνθήκες που συνετέλεσαν στην εξάπλωση και τη συμπεριφορά της πυρκαγιάς. Υπενθυμίζεται ότι με βάση την έκταση που κατέκαψε (52.000 στρέμματα), η δασική πυρκαγιά του Σχίνου ανήκει στο ανώτερο 1% όλων των μεγάλων πυρκαγιών της περιόδου 2000 – 2021 και αποτελεί μέχρι και σήμερα την πιο καταστροφική πυρκαγιά που αντιμετώπισε ποτέ η χώρα μας κατά το μήνα Μάιο, πριν δηλαδή από την έναρξη του καλοκαιριού.  

Η δασική πυρκαγιά στο Σχίνο εκδηλώθηκε σε αγροτοδασική περιοχή το βράδυ (21:44) της 19.05.2021. Παρότι εκδηλώθηκε νυχτερινές ώρες και στην αρχή της αντιπυρικής περιόδου, οι πυρομετεωρολογικές συνθήκες ήταν ευνοϊκές για την εξάπλωσή της.

Από την εξέταση των δεδομένων θερμών σημείων (hotspots) του συστήματος FIRMS (Fire Information for Resource Management) της NASA, προκύπτει ότι η δασική πυρκαγιά του Σχίνου εξαπλώθηκε ραγδαία, φτάνοντας σχεδόν στα όρια της τελικής περιμέτρου μέσα σε χρονικό διάστημα περίπου 24 ωρών (Εικόνα 1). Ειδικότερα, εκτιμάται ότι o μέσος ρυθμός ανάπτυξης της πυρκαγιάς ήταν της τάξης των 2.670 (±1.670) στρμ./ώρα. Επιπρόσθετα, η πυρκαγιά παρουσίασε ακραία συμπεριφορά την 20.05.2021, η οποία εκδηλώθηκε μέσα από το σχηματισμό πυροσωρειτών πάνω από το πλούμιο του καπνού. Ο σχηματισμός των νεφών αυτών υποδηλώνει τη σύζευξη μεταξύ της φωτιάς και της ατμόσφαιρας, με την πυρκαγιά να καθίσταται εφεξής αυτοκαθοδηγούμενη, «δημιουργώντας το δικό της καιρό».  

Εικόνα 1. Η εξέλιξη της δασικής πυρκαγιάς στο Σχίνο Κορινθίας με βάση τα δεδομένα θερμών σημείων (hotspots) του συστήματος FIRMS/NASA. 

Η σχεδόν εκρηκτική εξάπλωση της δασικής πυρκαγιάς του Σχίνου, αλλά και η μεγάλη έκλυση και μεταφορά καπνού, φαίνονται και στο επόμενο βίντεο. Σε αυτό το βίντεο παρουσιάζεται η εξάπλωση και συμπεριφορά της πυρκαγιάς, όπως αυτή προσομοιώθηκε από το προγνωστικό σύστημα IRIS 2.1. Το IRIS 2.1 αποτελεί την τελευταία έκδοση του επιχειρησιακού συστήματος που ανέπτυξε το 2017 το ΜΕΤΕΟ/ΕΑΑ με στόχο την παροχή προγνώσεων εξάπλωσης και συμπεριφοράς δασικών πυρκαγιών στην Ελλάδα. Η παρούσα έκδοση του συστήματος χαρακτηρίζεται από (1) αναπαράσταση της διαθέσιμης δασικής καύσιμης ύλης με πολύ υψηλή οριζόντια ανάλυση 10x10 m, (2) ακριβέστερο μαθηματικό υπολογισμό της συμπεριφοράς της φωτιάς, και (3) ακριβέστερη αναπαράσταση των αλληλεπιδράσεων μεταξύ της φωτιάς και της ατμόσφαιρας («η φωτιά δημιουργεί το δικό της καιρό»).  

Στοχεύοντας στην καλύτερη κατανόηση των μετεωρολογικών συνθηκών που συνεισφέρουν στην εκδήλωση δασικών πυρκαγιών όπως αυτή του Σχίνου, στο ΜΕΤΕΟ/ΕΑΑ υλοποιείται το ερευνητικό έργο FLAME. Στα πλαίσια του FLAME έχουν καθοριστεί οι διαφορετικοί τύποι καιρού που συνδέονται με πυρομετεωρολογικές συνθήκες που προάγουν την εκδήλωση ακραίων δασικών πυρκαγιών. Ειδικότερα, έχουν ήδη ταυτοποιηθεί πέντε (5) βασικοί «πυρομετεωρολογικοί τύποι δασικών πυρκαγιών», κάθε ένας από τους οποίους συνδέεται με συγκεκριμένες πυρομετεωρολογικές συνθήκες και διαφορετικά επίπεδα επικινδυνότητας (Εικόνα 2). 

Εικόνα 2. Πυρομετεωρολογικοί τύποι δασικών πυρκαγιών για την Ελλάδα. 

Ειδικότερα για τη δασική πυρκαγιά του Σχίνου, αυτή συνδέεται με τον τρίτο (3^ο) πυρομετεωρολογικό τύπο. Ο συγκεκριμένος πυρομετεωρολογικός τύπος χαρακτηρίζεται από σχετικά υψηλές θερμοκρασίες, χαμηλή υγρασία, ενισχυμένους ανέμους, και υπό συνθήκες ατμοσφαιρική αστάθεια. Πιο συγκεκριμένα, κατά τη διάρκεια της δασικής πυρκαγιάς του Σχίνου, οι πυρομετεωρολογικές συνθήκες πηδαλιουχήθηκαν από τη διέλευση μίας σκάφης χαμηλών πιέσεων πάνω από τα Βαλκάνια. Η διέλευση αυτής της σκάφης ενεργοποίησε την μεταφορά θερμών αεριών μαζών από τη Β. Αφρική προς τη χώρα μας και την ενίσχυση των ανέμων στην επιφάνειας ως αποτέλεσμα της δημιουργίας βαροβαθμίδας μεταξύ του Αιγαίου και του Ιονίου. Επιπρόσθετα, το μεσημέρι της 20.05.2021, οι ατμοσφαιρικές συνθήκες ευνόησαν την μεταφορά υγρασίας στην μέση τροπόσφαιρα, γεγονός που επέτρεψε την εκδήλωση ατμοσφαιρικής αστάθειας και κατ’ επέκταση τη σύζευξη της φωτιάς με την ατμόσφαιρα. Κατά τον τρόπο αυτό, η πυρκαγιά του Σχίνου ανέπτυξε ισχυρή επαγωγική στήλη και κατέστη αυτοκαθοδηγούμενη, δημιουργώντας χαρακτηριστικά πυρονέφη. 

Με την αντιπυρική περίοδο του 2022 να βρίσκεται ήδη στον πρώτο μήνα, η μονάδα ΜΕΤΕΟ/ΕΑΑ υπενθυμίζει την πληθώρα εργαλείων και υπηρεσιών που δύναται να παρέχει επιχειρησιακά, σε καθημερινή βάση, με στόχο την ενίσχυση της ετοιμότητας της χώρας μας: 

• Ημερήσια εκτίμηση επικινδυνότητας εκδήλωσης και εξάπλωσης δασικών πυρκαγιών με βάση το Καναδικό Σύστημα Πυρομετεωρολογικών Δεικτών, τα όρια του οποίου έχουν προσαρμοστεί κατάλληλα στο πυρικό περιβάλλον της Ελλάδας. 
• Μετεωρολογικές και πυρομετεωρολογικές παρατηρήσεις σε πραγματικό χρόνο από το πιο πυκνό δίκτυο αυτόματων μετεωρολογικών σταθμών που λειτουργεί στην Ελλάδα από το 2007. 
• Ημερήσιες εκτιμήσεις της ευφλεκτότητας της λεπτής νεκρής δασικής καύσιμης ύλης για το σύνολο της ελληνικής επικράτειας, ανανεούμενες ανά 3 ώρες καθημερινά. 
• Προγνώσεις εξάπλωσης και συμπεριφοράς δασικών πυρκαγιών, συμπεριλαμβανομένου του εκλυόμενου καπνού, από το προγνωστικό σύστημα ταχείας απόκρισης IRIS 2.1.  

Το ερευνητικό έργο FLAME υποστηρίχθηκε από το Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ.) στο πλαίσιο της Δράσης "2η Προκήρυξη ερευνητικών έργων ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ. για την ενίσχυση των Μεταδιδακτορικών Ερευνητών/τριών (Αριθμός Έργου: 00559).