Η αιφνίδια στρατοσφαιρική θέρμανση οδηγεί σε ισχυρή ψυχρή εισβολή στην Ευρώπη

Κατά τη διάρκεια των επόμενων ημερών, η Kεντρική και Bόρεια Ευρώπη αναμένεται να βρεθούν αντιμέτωπες με ένα πολύ ισχυρό κύμα ψύχους, καθώς αρκτικής προέλευσης αέριες μάζες αναμένεται να κινηθούν από τη Σιβηρία και τη Ρωσία προς τα δυτικά. Αιτία αυτού του ισχυρού ψυχρού ξεσπάσματος είναι ένα μετεωρολογικό φαινόμενο το οποίο έλαβε χώρα πριν από περίπου δύο εβδομάδες στη Στρατόσφαιρα της Αρκτικής. Το φαινόμενο αυτό είναι γνωστό ως "αιφνίδια στρατοσφαιρική θέρμανση" και μπορεί να οδηγήσει, όταν η ένταση του είναι μεγάλη (όπως συνέβη φέτος), στη διάσπαση του Πολικού Στροβίλου.

Τι είναι η αιφνίδια στρατοσφαιρική θέρμανση και ο Πολικός Στρόβιλος;

Η Στρατόσφαιρα αποτελεί το ατμοσφαιρικό στρώμα μεταξύ περίπου 10 – 50 km πάνω από την επιφάνεια της Γης. Σε αυτή την περιοχή της ατμόσφαιρας, πάνω από την Αρκτική, εντοπίζεται ο Πολικός Στρόβιλος. Ο Πολικός Στρόβιλος αποτελεί ένα ημι-μόνιμο σύστημα χαμηλών πιέσεων, κύριο χαρακτηριστικό του οποίου είναι οι ισχυροί κυκλωνικοί (από δυσμάς προς ανατολάς) άνεμοι, οι οποίοι οριοθετούν τον λεγόμενο Πολικό Αεροχείμαρρο. Όταν ο Πολικός Στρόβιλος είναι σταθερός, ο ψυχρός αρκτικός αέρας περιορίζεται στην ευρύτερη περιοχή του Β. Πόλου. Συχνά διαταραχές της κατώτερης ατμόσφαιρας (τροπόσφαιρα) αλληλεπιδρούν με τον Πολικό Αεροχείμαρρο εξαναγκάζοντας τον σε ταλάντωση. Όταν οι ταλαντώσεις (ή κύματα) είναι αρκετά ισχυρές, η κυκλωνική ροή του Πολικού Στροβίλου επιβραδύνεται, οδηγώντας τον πολικό στρατοσφαιρικό αέρα σε κατάρρευση και συμπίεση πάνω από την Αρκτική. Η συμπίεση του αέρα οδηγεί τελικά στη θέρμανσή του, οπότε και αναπτύσσεται το φαινόμενο της στρατοσφαιρικής θέρμανσης. Όταν η θέρμανση αυτή είναι μεγάλη και συμβαίνει μέσα σε διάστημα λίγων ημερών, τότε λαμβάνει χώρα ένα επεισόδιο αιφνίδιας στρατοσφαιρικής θέρμανσης. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, επέρχεται τελικά η διάσπαση του πολικού στροβίλου και η απελευθέρωση των ψυχρών αερίων μαζών της Αρκτικής προς τα νοτιότερα γεωγραφικά πλάτη.

Το φετινό ισχυρό επεισόδιο αιφνίδιας στρατοσφαιρικής θέρμανσης ξεκίνησε να λαμβάνει χώρα κατά το τρίτο δεκαήμερο του Ιανουαρίου, φτάνοντας στην μέγιστη έντασή του πριν από περίπου δύο εβδομάδες, όταν και η θερμοκρασία του πολικού στρατοσφαιρικού αέρα κατέγραψε αύξηση περίπου 50°C. Η πολύ ισχυρή αυτή θέρμανση οδήγησε στη σταδιακή διάσπαση του Πολικού Στροβίλου, με ένα τμήμα αυτού να μετακυλίεται πάνω από τη Σιβηρία. Σταδιακά αυτή η πολύ ψυχρή και ξηρή αέρια μάζα αναμένεται να κινηθεί δυτικά, επηρεάζοντας κατά κύριο λόγο την Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη, όπως φαίνεται και στο επόμενο animation όπου απεικονίζεται η πορεία της θερμοκρασίας σε ύψος περίπου 30 km (αριστερά – πορεία της αιφνίδιας στρατοσφαιρικής θέρμανσης) και 1.5 km (δεξιά – πορεία του αρκτικού ξεσπάσματος).  

Τέλος, στο επόμενο βίντεο απεικονίζεται η πρόγνωση της ωριαίας διακύμανσης της θερμοκρασίας σε ύψος 2 m από την επιφάνεια μεταξύ 24 και 28 Φεβρουαρίου 2018, με τις ψυχρές αέριες μάζες να κατακλύζουν το μεγαλύτερο τμήμα της Kεντρικής και Bόρειας Ευρώπης.

Θοδωρής Γιάνναρος, Σταύρος Ντάφης
ΕΑΑ - Πεντέλη, 24/02/2018