Οι τροπικές καταιγίδες, οι κυκλώνες και τα «αδελφάκια» τους στη Μεσόγειο

(Συνέντευξη του Κ. Λαγουβάρδου στην ιστοσελίδα www.kathimerini.gr)

Τροπικός κυκλώνας: Προκαλεί στο πέρασμά του ανυπολόγιστες καταστροφές και αφήνει πίσω του το χάος και σε αρκετές περιπτώσεις δεκάδες ή εκατοντάδες νεκρούς. Ορισμένοι άλλωστε από τους τίτλους που έχουμε δει στα πρωτοσέλιδα εφημερίδων και τα δελτία ειδήσεων το τελευταίο διάστημα μαρτυρούν τη μανία με την οποία «προσγειώνεται» σε περιοχές ανά τον πλανήτη αλλά και το μέγεθος της τραγωδίας που βιώνουν όσοι τον αντικρίζουν «κατάματα» στο πέρασμά του.

Τι είναι όμως αυτό που πραγματικά προκαλεί τα ακραία καιρικά φαινόμενα και ποια η σωστή επιστημονική ορολογία;

Όπως εξηγεί στο «kathimerini.gr» ο Διευθυντής Ερευνών του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών κ. Κώστας Λαγουβάρδος, η ταχύτητα των ανέμων είναι και αυτή που δίνει κάθε φορά την «ταυτότητα».

«Διακρίνουμε τρία στάδια εξέλιξης: τροπική διαταραχή με ταχύτητες ανέμου  μέχρι 61 χλμ/ώρα,  τροπική καταιγίδα με ταχύτητες ανέμου  μέχρι 115 χλμ/ώρα και τροπικό κυκλώνα, όταν η τιμή αυτή ξεπεραστεί. Οι τροπικοί κυκλώνες χωρίζονται σε πέντε κατηγορίες μεγέθους, με την μεγαλύτερη κατηγορία να αντιστοιχεί σε ταχύτητες ανέμου που ξεπερνούν τα 250 χλμ/ώρα. Οι τροπικοί κυκλώνες κατηγορίας 5 είναι μακράν το ισχυρότερο καιρικό φαινόμενο που παρατηρείται στον πλανήτη μας», δηλώνει ο κ. Λαγουβάρδος.

Οι τροπικές διαταραχές, οι οποίες πιθανόν να μετασχηματιστούν αργότερα σε τροπικές καταιγίδες και τροπικούς κυκλώνες σχηματίζονται στον ανατολικό Ατλαντικό κοντά στις ακτές της Δυτικής Αφρικής.

«Προκαλούνται από ένα ισχυρό ανατολικό ρεύμα που πνέει πάνω από την Αφρική τους καλοκαιρινούς μήνες, με κατεύθυνση προς  τον Ατλαντικό Ωκεανό. Το ανατολικό αυτό ρεύμα προκαλεί κάποιες αρχικές διαταραχές, οι οποίες όταν βρεθούν πάνω από τα θερμά νερά του ανατολικού Ατλαντικού ενδέχεται να ενισχυθούν περισσότερο και σταδιακά να εξελιχθούν σε τροπικούς κυκλώνες. Οι κυκλώνες που σχηματίζονται “οδηγούνται” προς τα δυτικά, λόγω του ισχυρού ανατολικού ρεύματος και επομένως μέσα στις επόμενες ημέρες από την δημιουργία τους πλησιάζουν στην Καραϊβική, τον κόλπο του Μεξικού και συχνά τις νοτιοανατολικές πολιτείες των ΗΠΑ», δηλώνει.

Σε όλη αυτή τη διαδρομή, οι τροπικοί κυκλώνες βρίσκονται συνεχώς πάνω από θερμά νερά, οπότε η έντονη εξάτμιση από την επιφάνεια της θάλασσας  τροφοδοτεί συνεχώς τον κυκλώνα με τους απαραίτητους υδρατμούς για την διατήρηση των νεφών.

Ο κ. Λαγουβάρδος θυμάται ότι «ο πιο καταστροφικός τροπικός κυκλώνας στον Ατλαντικό ήταν η Κατρίνα, με περισσότερους από 1.800 νεκρούς». Οσο για τη χρονιά με τον μεγαλύτερο αριθμό τροπικών κυκλώνων, ήταν αναμφίβολα το 2005.

«Η χρονιά με το μεγαλύτερο αριθμό τροπικών κυκλώνων στον Ατλαντικό, Καραϊβική και κόλπο του Μεξικού ήταν το 2005, με 28 τροπικές καταιγίδες εκ των οποίων 15 εξελίχθηκαν σε τροπικούς κυκλώνες. Ενας από αυτούς ήταν και η Κατρίνα που ισοπέδωσε, μεταξύ άλλων περιοχών και τη Νέα Ορλεάνη», σημειώνει.

Σχηματισμοί με κοντινά χαρακτηριστικά εμφανίζονται κάποιες φορές και στη Μεσόγειο, με τελευταίο το παράδειγμα της Κρήτης στις 30-31 Οκτωβρίου 2016.

«Ορισμένες φορές παρατηρείται συμμετρική κατανομή νεφών γύρω από ένα “μάτι” καθαρού ουρανού και βεβαίως συνοδεύονται από θυελλώδεις ανέμους. Έχει επικρατήσει να ονομάζονται medi-canes, σύνθεση των λέξεων Mediterranean και hurricanes.  Ο πιο πρόσφατος που παρατηρήθηκε στην περιοχή μας ήταν στις 30-31 Οκτωβρίου του 2016, προκαλώντας προβλήματα στην Κρήτη. Φυσικά τα “μεσογειακά αδελφάκια” δεν έχουν ούτε το μέγεθος ούτε την ένταση των τροπικών κυκλώνων», αναφέρει.

Η κλιματική αλλαγή και οι ανθρωπογενείς δραστηριότητες δεν έχει αποδειχτεί μέχρι σήμερα πως επιδρούν στη συχνότητα των φαινομένων. Ωστόσο, οι υψηλές θερμοκρασίες της επιφάνειας της θάλασσας προβληματίζουν τους επιστήμονες.

Όπως εξηγεί ο κ. Λαγουβάρδος «το γεγονός ότι οι υψηλές θερμοκρασίες της επιφάνειας της θάλασσας  συμβάλουν σημαντικά στην διατήρηση και ενίσχυση των τροπικών κυκλώνων, προβληματίζει την επιστημονική κοινότητα για το μέλλον, λαμβάνοντας υπόψιν ότι στο μελλοντικό κλίμα οι θερμοκρασίες των νερών θα ανέβουν. Πρόσφατες μελέτες για το δεύτερο μισό του 21ου αιώνα αναφέρουν μικρή αύξηση (5%) στον αριθμό των τροπικών κυκλώνων αλλά σημαντική αύξηση (15%) στο ύψος βροχής που προκαλούν».